نکات آزمون خط تحریری و کتابت خوشنویسی (انجمن خوشنویسان ایران):

1. انتهای خط: «کلمه – یا اتصال آخر» کمی بالاتر قرار می‌گیرد. مثلاً اگر کلمۀ پایانی هر خط کلمه‌ای مانند است باشد «ست» بالاتر روی الف نوشته می‌شود.

2. انتخاب جای کشیده-آجرچینی کشیده‌ها: اولاً در کتابت هر 3یا4 کلمه باید یک کشیده انتخاب کنید. حالا اگر در خط اول کشیده را در وسط گذاشتید، بهتر است در سطر بعدی کشیده زیر قبلی نباشد و یکی راست تر و یکی چپ تر از سطر بالایی قرار بگیرد. به همین ترتیب سطر بعدی، کشیده را وسط دو کشیدۀ سطر قبل بگذارید و همین حالت آجر چینی و زیر هم نبودن کشیده را تا سطر پایانی ادامه بدهید.

3. کشیده‌های زیبا: باز هم تکرار کنیم که هر 3یا4 کلمه باید یک کشیده انتخاب کنید. این کار باعث زیبایی کار شما می‌شود.

الف) کشیده برسد به الف و صعودها: یعنی در کلماتی مثل گمــــــان، لیــــــلا، ســــــلام، کیمیــــــا، ســـــــکه، حــــــکیم. مواردی که به صعود رسیده‌اند را کشیده‌ایم.

ب) اتصال به دال: حمیــــــــد، سعیـــــــد، عیـــــــد، بیـــــــدار، امیـــــــدوارم.

پ) اتصال به ر-ه‌آخر: هــــــــر، چــــــــرخ، خــــــرید، کوچــــــــه،‌ مدرســـــــه.

ت) کشیدگی میان چند حرف (خیلی از حروف کشیده‌ می‌شوند): جعــــــفر، بهـــــــتر، هنــــــــر.

ث) کشیده میان دندانه‌های وسط کلمه (که مانند یک ب 5واحدی کوتاه‌تر از کشیده‌های دیگر نوشته می‌شوند): رفتــــــند، نابیـــــــنا، مبـــــــنا، کنــــــند، بیــــــتوته، بُنـــــــیاد،‌ آییــــــنه.

ج) کشیده‌های حرف «س-ش» را فراموش نکنید (هرچند اگر نکشیدید هم باید یادتان باشد،‌ دندانه‌های سین نسبت به سایر دندانه‌ها بسیار تیز،‌ ریز و نزدیک به هم هستند و ارّه‌ای اجرا می‌شوند!). کشیده‌های سین و شین علاوه بر زیبایی در برخی اوقات؛ اولویت بالایی در کشیده‌شدن دارند. مانند کلاس،‌ مدرسه،‌ درس، خورشید، رسید،‌ بسته، پوسته، راستی.

4. کشیده‌های نازیبا (ممنوع): اما یادمان باشد در استفاده از کشیده‌ها زیاده‌روی نکنیم چون هرجایی کشیده خوب نیست مثلاً:

الف: دو کشیده در یک کلمه نازیباست. شاید باعث سرعت شود ولی از نظر خط نستعلیق غلط است! در آزمون باید کاملاً نستعلیق بنویسید و از شکسته‌نویسی دور شوید. این کلمات را با 2کشیده ننویسید: است،‌ شب، اسب، دست و… (ولی سنگ با 2کشیده زیباست)

ب) «تک دندانه اول کلمه» کشیده نمی‌شود. مثلاٌ با، تر، ید، نماز «کشیدن دندانۀ اول غلط است» ولی می‌توان بیــــــا، بهــــــتر، نمایـــــــید و نمـــــــاز را کشید.

پ) «میم اول کلمه» – «ل ک گ در وسط» کشیده نمی‌شوند.

ت) اتصال به واو و حروف تو پر که قوت کامل است کشیده نمی‌شوند. مانند شود، بو،‌ خو، مشق، مع در جمع.

5. چند نکته خاص را فراموش نکنید: پلکانی بودن اتصالها هم معمولاً به این ترتیب است که ابتدای کلمات کمی بالاتر از خط هستند.

الف) کاف گرد را فراموش نکنید، مانند کلمات: کار، کلاس، گل، کادو، کارگر، گلاب، گله، ‌کلیه،‌ کلید.

ب) ه در آخر کلمه شبیه کلاه آ هست. مانند: به،‌ که، چه.

پ) دندانه بعد از کشیده فقط با پایین آمدن از کشیده بوجود می‌آید چون خودِ کشیده بالا رفته است، فقط با پایین آمدن از کشیده، دندانه دیده می‌شود. مانند: «دســـــتان = دندانۀ ت» فقط از کشیده که پایین بیایید دندانه دیده می‌شود.

ت) همۀ «حروف کشیدۀ تخت» به خط زمینه می‌چسبند و یکدست نوشته می‌شوند. مانند ب پ ت ث ف ک گ همگی به خط می‌چسبند.

ث) هیچ فاصله اضافی بین کلمات نگذارید مانند اسپیس در تایپ متن‌ها. خوشنویسی اسپیس ندارد و همه کلمات لب به لب هم و با فاصله یک میلیمیتر از هم نوشته می‌شوند و برخی روی هم سوارنویسی می‌شوند. برویم سراغ سوارکاری‌ها:

6. سوارنویسی یا سوارکاری در خط:

الف) هر کجا حروف کشیدۀ تخت داشتیم در انتهای کلمه بالای آن خالی است و جای خوبی برای سوارنویسی است 80درصد بعد از این حروف تخت سوارنویسی کنید.

ب) حروف دایره‌ای مانند ن، س ش، ص ض، ل، ی، ق در انتهای این حروف در بالا جای خالی است سعی کنید 80درصد حروف بعد از اینها را روی دایره سوارنویسی کنید.

پ) اگر خواستید کلمه‌ای را بکشید،‌ سعی کنید اگر حرف قبلی کوچک است از روی حرف قبلی سوارنویسی کنید تا زیر کشیده خالی نشود. حتی در پایان کشیده گاهی می‌شود حرف بعد هم سوارکاری کرد.

ت) اگر کلمه‌ای ارتفاع زیاد داشت می‌تواند روی حروف قبلی کوچکتر از خود سوار کنید. مثلاً «سین کشیده» در کلمه استفاده سوار شود.

ث) انتهای خط (کلمۀ آخر یا اتصال آخر) سوار شود و بالاتر از حروف قبلی نوشته شود تا در پایان هر سطر این هماهنگی بوجود بیاید و انتهای خط به بالا جمع شود.

7. حروف جهرمی – دست‌انداز خوشنویسی که دیده نمی‌شود و شما باید پیدایشان کنید:

دندانه + جهرمی: یادتان باشد اگر در کلمه‌ای حروف جهرمی: « ج چ ح خ، ه‍ ‍ه‍ ،‍ ر بلند، م، ی دایره‌ای» باشد و قبل از آن دندانه‌ بیاید، این دندانه به شکل «دور از بالا، یا ابرویی، یا مانند یک دست انداز وسط خیابان دور به سمت بالا» اجرا می‌شود. مانند کلمات: انتخاب، پنج، ببخش، بنی‌آدم، تنها، پیر، ببر، شتر، سپر،‌ شهر.

پیشنهاد می‌کنم این دندانه‌هایی که به جهرمی رسیده‌اند را پیش از نوشتن روی برگه پیدا کنید و چند بار تمرین کنید سپس شروع به نوشتن کنید.